Aansprakelijkheid uitsluiten in algemene voorwaarden

Veel ondernemers willen de wettelijke aansprakelijkheid uitsluiten in hun algemene voorwaarden. Want aansprakelijk zijn voor een (aanzienlijk) schadebedrag is niet prettig. Het uitsluiten of beperken van de wettelijke aansprakelijkheid gebeurt veelal in de algemene voorwaarden. Een voorwaarde waarin de aansprakelijkheid (deels) is uitgesloten wordt een exoneratiebeding genoemd. Het doel daarvan is om financiële risico’s te beperken. Het uitsluiten of beperken van de aansprakelijkheid in algemene voorwaarden is niet verboden, maar kent wel grenzen. Regelmatig stellen ondernemers de vraag in hoeverre de aansprakelijkheid kan worden uitgesloten in de algemene voorwaarden. In deze blog wordt daar nader op ingegaan.

TIP: wees volledig en zorg dat het exoneratiebeding duidelijk en begrijpelijk is geformuleerd. 

In hoeverre de aansprakelijkheid kan worden uitgesloten in de algemene voorwaarden is mede afhankelijk van de hoedanigheid van de andere partij waarmee de ondernemer de overeenkomst aangaat. Is de andere partij een consument of een ondernemer? Voor overeenkomsten met consumenten gelden namelijk strengere regels dan voor overeenkomsten met ondernemers.

Overeenkomsten met consumenten

Een consument wordt in de wet gezien als “zwakkere partij”. Dit is ook het geval indien een ondernemer een overeenkomst sluit met een consument. Ook wel consumentenovereenkomsten genoemd. De wet probeert meer gelijkwaardigheid te creëren door de consument in de wet te beschermen tegen bepaalde algemene voorwaarden. De wet bepaalt dat het uitsluiten of beperken van aansprakelijkheid in de algemene voorwaarden in principe niet is toegestaan.

Onredelijk bezwarend

De consument kan een exoneratiebeding vernietigen, indien het beding onredelijk bezwarend voor hem is. Voor de beoordeling of er sprake is van een onredelijk bezwarend beding zijn alle omstandigheden van het geval van belang. De wet geeft verschillende voorbeelden van algemene voorwaarden die in relatie tot een consument altijd als onredelijk bezwarend worden aangemerkt. Deze voorbeelden staan op de zogeheten zwarte lijst. Daarnaast geeft de wet een lijst met verschillende voorbeelden van algemene voorwaarden waarvan wordt vermoed dat deze onredelijk bezwarend zijn. Ook wel de grijze lijst genoemd.

Grijze lijst

Het exoneratiebeding staat op de grijze lijst. Hierdoor wordt vermoed dat een beding dat aansprakelijkheid uitsluit (of beperkt) in de algemene voorwaarden onredelijk bezwarend is. De ondernemer kan dit wettelijke vermoeden nog wel weerleggen, maar hij zal daar doorgaans niet snel in slagen. De ondernemer kan daar bijvoorbeeld in slagen, indien hij aantoont dat het uitgesloten risico redelijkerwijs niet te verzekeren is.

De wet, artikel 6:237 aanhef en sub f van het Burgerlijk Wetboek, stelt het volgende:
“Bij een overeenkomst tussen een gebruiker en een wederpartij, natuurlijke persoon, die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf, wordt vermoed onredelijk bezwarend te zijn een in de algemene voorwaarden voorkomende beding
(…)
f. dat de gebruiker of een derde geheel of ten dele bevrijdt van een wettelijke verplichting tot schadevergoeding”

Reflexwerking

De grijze en zwarte lijst zien in principe enkel op overeenkomsten tussen ondernemers en consumenten. De daarin opgesomde voorbeelden, zoals het exoneratiebeding, hebben echter wel een zogeheten reflexwerking. Zodoende kunnen ook niet-consumenten daarbij aansluiting zoeken. Dit is met name mogelijk bij gevallen die zich, gelet op de inhoud van de overeenkomst en op het verschil in marktpositie en deskundigheid tussen de contractspartijen, niet noemenswaard van consumentenovereenkomst onderscheiden. Denk daarbij aan de overeenkomst tussen ondernemers en kleine verenigingen of stichtingen.

Hebben partijen onderhandeld?

Ook de wijze waarop het exoneratiebeding tot stand is gekomen speelt een rol. Het beding houdt namelijk eerder stand, indien er over het beding afzonderlijk is onderhandeld door partijen. In dat geval valt de bepaling ook buiten de geldende Europese Richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten. Hierdoor is ook de rechtspraak van het Hof van Justitie van de EU in dat kader niet van toepassing.

LET OP: het is niet mogelijk om de andere partij te binden aan eenzijdige mededelingen. Een voorbeeld daarvan is het bekende bordje met de korte mededeling “De directie is niet aansprakelijk voor schade aan uw eigendommen”. Alvorens de andere partij daaraan gebonden is, is een (stilzwijgende) aanvaarding vereist. 

Overeenkomsten met ondernemers

Bij handelsovereenkomsten, te weten overeenkomsten tussen ondernemers, is sprake van (meer) gelijkwaardigheid. In tegenstelling tot consumenten worden ondernemers dan ook niet door de wet beschermd tegen bepaalde algemene voorwaarden. Het staat de ondernemer in beginsel dan ook vrij om zijn aansprakelijkheid in de algemene voorwaarden te beperken of uit te sluiten. Deze mogelijkheid is echter niet onbegrensd.

Opzet en bewuste roekeloosheid

Het is als ondernemer in ieder geval niet toegestaan om aansprakelijkheid uit te sluiten voor schade die is ontstaan door opzet of bewuste roekeloosheid. Dit geldt voor zowel voor consumentenovereenkomsten als handelsovereenkomsten. Het gaat hier om het eigen handelen van de ondernemer. Ook kan deze regel gelden voor bepaalde leidinggevende ondergeschikten. Afhankelijk van de omstandigheden is het eventueel wel mogelijk om de aansprakelijkheid uit te sluiten voor schade die met opzet of bewuste roekeloosheid ontstaat door bepaalde (niet-leidinggevende) personeelsleden.

Indien de ondernemer in zijn algemene voorwaarden opzettelijk veroorzaakte schade uitsluit, bepaalt de wet dat deze voorwaarde nietig is. Een dergelijke voorwaarde is namelijk in strijd met de goede zeden. Ook kan een dergelijk vergaand exoneratiebeding in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn. In dat geval is het beding vernietigbaar.

Belangrijke omstandigheden

Welke omstandigheden zijn van belang bij de beoordeling of het exoneratiebeding onredelijk bezwarend is of naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is? Alle omstandigheden van het geval zijn van belang voor deze beoordeling. Uit de rechtspraak volgen de volgende belangrijke omstandigheden:

• Waar maakt het exoneratiebeding deel van uit? De overeenkomst of de algemene voorwaarden?
• Wat is de hoedanigheid van de wederpartij? Ondernemer of consument? Ook diens bekendheid met het hanteren van algemene voorwaarden speelt mee.
• In hoeverre het exoneratiebeding de aansprakelijkheid beperkt of uitsluit. De soort schade en de oorzaak spelen mee.
• De omvang van de verschuldigde tegenprestatie.
• In hoeverre de ondernemer is tekortgeschoten in de van hem te verwachten zorg.

Verweer tegen een exoneratiebeding

Indien de ondernemer zich beroept op een exoneratiebeding kan de andere partij zich op een aantal manieren daartegen verweren. Hierbij wordt uitgegaan van de situatie dat het exoneratiebeding is opgenomen in de algemene voorwaarden. Waarbij geldt dat deze algemene voorwaarden op de juiste wijze van toepassing zijn verklaard. Alsmede dat door de ondernemer aan de andere partij op de juiste wijze een redelijke mogelijkheid is geboden om kennis te nemen van de algemene voorwaarden.

De andere partij kan in die situatie de volgende verweren aanvoeren, indien de ondernemer zich beroept op een exoneratiebeding:

• Strijdigheid met de goede zeden
• Het exoneratiebeding is onredelijk bezwarend
• Het exoneratiebeding is naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar 

Mag ik mijn aansprakelijkheid uitsluiten in de algemene voorwaarden?

Uit het voorgaande volgt dat het antwoord op de vraag “Mag ik mijn aansprakelijkheid uitsluiten in de algemene voorwaarden?” niet eenduidig kan worden gegeven. Het antwoord op deze vraag hangt van verschillende factoren af en verschilt per geval. Het antwoord blijft zeer casuïstisch. Wel kan worden gesteld dat hoe verder de aansprakelijkheid wordt beperkt of uitgesloten, hoe groter de kans is dat het beding geen stand houdt. Ook geldt dat aan grotere ondernemingen de minste bescherming wordt toegekend. Houth Advocaat adviseert om op tijd deskundig advies in te winnen, indien u als ondernemer een exoneratiebeding wilt opnemen in uw overeenkomst of algemene voorwaarden. De mogelijke juridische en financiële gevolgen staan namelijk in een schril contrast met de geringe investering.

Hulp nodig of vragen?

Heeft u als ondernemer vragen over de aansprakelijkheid uitsluiten in algemene voorwaarden? Of wordt de aansprakelijkheid volgens u ten onrechte uitgesloten? Neem dan vrijblijvend contact op met Houth Advocaat: uw kwalitatieve en betaalbare advocaat contractenrecht. Houth Advocaat is een advocatenkantoor uit Uden, heeft een landelijke dekking en staat zowel ondernemers als particulieren bij. Vooral uit Uden en het gebied tussen Nijmegen, Den Bosch en Eindhoven. U kunt Houth Advocaat telefonisch bereiken op het nummer 06 42 27 52 67 of via colin@houthadvocaat.nl.